Wederzijdse afhankelijkheid kan funest zijn voor het leven dat je wilt leiden. Als kind zijn we er afhankelijk van, maar naarmate we volwassen worden, zouden we de transitie moeten maken naar onafhankelijkheid, en uiteindelijk naar onderlinge afhankelijkheid – waarin we samen groeien en bloeien. Helaas blijven velen van ons vastzitten in een ongezonde dynamiek. De dramadriehoek van Karpman, zoals weergegeven in de afbeelding hieronder geeft een heldere weergave van dit ‘spel’. Het is een valkuil waarin we terechtkomen door rollen als Aanklager, Redder of Slachtoffer te spelen.
In de afbeelding zie je de driehoek waarin het spel zich afspeelt. Het spel verdeelt zich in vier kwadranten: de assertieve speler (Ik+), de kwetsbare speler (Jij+), de aanklager (Ik-) en de redder (Jij-). Elk van deze rollen is een manifestatie van onze interacties wanneer we in disfunctionele relaties verstrikt raken.
Het Onbewuste Spel van de Dramadriehoek
R.D. Laing zei het al treffend:
“They are playing a game. They are playing at not playing a game."Dit beschrijft hoe velen van ons zich niet eens bewust zijn dat ze meedoen aan een psychologisch spel, waarbij ze gevangen zitten in ongezonde interacties.
De rollen in de dramadriehoek zijn eenvoudig te herkennen:
- Slachtoffer (ik-, jij-): “Ik kan dit niet alleen aan.” Deze rol is vaak passief, afhankelijk van anderen en geeft zichzelf weinig kracht of autonomie.
- Aanklager (ik+, jij-): “Waarom doe jij dit altijd verkeerd?” De aanklager voelt zich beter dan de ander, maar vaak komt dit voort uit onzekerheid.
- Redder (ik-, jij +): “Laat mij je helpen, ik zal het voor je oplossen.” De redder voelt zich nodig en haalt zijn eigenwaarde uit het verzorgen van anderen, maar creëert daarmee een afhankelijkheidsrelatie.
Hoe Verlaat Je Het Spel?
De enige manier om dit spel te doorbreken is door bewust te worden van je rol en de dynamiek waarin je zit. Zoals in de afbeelding wordt aangegeven, kun je uit de negatieve dynamiek stappen door over te schakelen naar positieve houdingen (ik+, jij+):
- Assertief zijn zonder een aanklager te worden: Je eigen grenzen aangeven zonder de ander te beschuldigen.
- Kwetsbaarheid tonen zonder een slachtoffer te zijn: Je emoties en behoeften durven delen zonder je machteloos te voelen.
- Zorg verlenen zonder een redder te worden: Anderen helpen zonder dat je je eigenwaarde aan de situatie ontleent.
Een krachtige techniek om buiten het spel te blijven, is simpelweg te reageren met “Dat is interessant.” Deze neutrale uitspraak helpt je om gecentreerd te blijven, zonder jezelf te verliezen in de dynamiek. Wanneer je geconfronteerd wordt met vragen zoals: “Waarom heb je dit gedaan?” of “Waarom doe je dat niet?”, blijf dan rustig en zeg simpelweg: “Dat is interessant.” Zo voorkom je dat je het spel opnieuw betreedt.
Doorbreek Je Grenzen
Loyaliteit kan een valkuil zijn als het je te lang in een negatieve omgeving houdt. Soms blijven we in disfunctionele relaties uit loyaliteit of omdat we niet willen loslaten wat we kennen, hoe pijnlijk ook. Maar het doorbreken van dit patroon is essentieel om te groeien en jezelf te bevrijden.
Neem eens een moment om stil te staan bij de relaties in je leven. Voel je je regelmatig als een slachtoffer, een aanklager of een redder? Wat motiveert jouw handelen? Probeer je de situatie te manipuleren, of wil je werkelijk anderen helpen zonder iets terug te verwachten? Deze zelfreflectie is essentieel om uit het spel van wederzijdse afhankelijkheid te stappen.
Net als de figuren in de afbeelding, kun je leren om op een gezonde manier met anderen te interacteren. Stel je grenzen, maar blijf open. Zorg voor anderen, maar verlies jezelf niet in de rol van redder. Durf kwetsbaar te zijn, zonder je machteloos te voelen.
Oefening: Conflict? "Dat is interessant!"
Wanneer je de volgende keer in een conflict of uitdagende situatie terechtkomt, probeer dan niet in de driehoek te stappen. Zeg tegen jezelf: "Dat is interessant." Dit geeft je de ruimte om uit het spel te blijven en de situatie objectief te observeren. Stel jezelf de vragen: Wat motiveert mij om te doen wat ik doe? Verwacht ik iets terug? Op deze manier kun je je grenzen doorbreken en je bevrijden van het spel van wederzijdse afhankelijkheid.
Het is een levenslange oefening, maar elke stap vooruit brengt je dichter bij de onderlinge afhankelijkheid die gezond is voor jou en de mensen om je heen. Blijf leren, blijf groeien, en vooral: doorbreek je grenzen.
